ناغیل ۱۹) تولکو تولکو تونبکی

بیر فولکلور ناغیل. آقای عباس ائلچین اونی کؤچوروب.

بیری وار ایدی, بیری یوخ ایدی, بیر تولکو وار ایدی. گون‌لرین بیرینده تولکو بابا قویروغونو بئلینه قویوب چؤلده گزیردی کی, گؤرسون قوشدان, جمدکدن بیر شئی تاپارمی, یئسین. چوخ گزدی, چوخ دولاندی, آخیردا گلیب چیخدی بیر قویونون باشینا. بوینونو اوزادیب اییلدی, قویویا باخدی. گؤردو قویونون دیبینه بیر پارچا آغاپپاق قویروق دوشوب. تولکو سئویندیییندن اویناماغا باشلادی. اوزون قویروغونو یئرله سورویه-سورویه بیر خئیلی اوینادی. سونرا اوز-اوزونه دئدی: “یاخشیجا الیمه قویروق دوشوب, اونو یئمه‌سم, هئچ هارا گئتمه‌یه‌جه‌یم”. تولکونون آغزی‌نین سویو آخماغا باشلادی. ائله بیل قویروق چاغیریب اونا دئییردی: “تولکو بابا, گل منی یئ, تولکو بابا, گل منی یئ”.

تولکو بابا اوزونو ساخلایا

بیلمه‌ییب, قویویا توللاندی, گوپپولتو ایله قویونون دیبینه دوشدو. یازیق تولکونونازیلمه‌میش بیر یئری قالمادی. اوفولدایا-اوفولدایا آیاغا قالخدی, قویروغون یانینا

گئتدی. آغزینی آچدی کی, قویروغو یئسین, دونوب یئرینده قالدی. دئمه, بو, قویروق دئییلمیش, بیر پارچا آغ داش ایمیش. تولکو بابا چوخ فیکیر ائله‌دی, تدبیر تؤکدو, ایسته‌دی قویو‌دان چیخسین, چیخا بیلمه‌دی. چونکی قویو چوخ درین ایدی. تولکو بابا قویروغونو یانینا قیسیب, بیر کونجده چؤمبلدی. آرانی داغا آپاردی, داغی آرانا گتیردی, فیکیرلشدی کی, بور‌دان نه جور چیخسین. بیر ده گؤردو بیر ایلانلا, بیر تیسباغا اونون یانینا گلیر‌لر. تولکو بابا سئوینیب دئدی:

- آ ایلان, آ تیسباغا قارداش,

سیز بوردا نه گزیرسینیز?

تیسباغا جاواب وئردی:

- تولکو بابا, بیز ده سنین کیمی

اوز تاماحیمیزین اوجون‌دان بورایا دوشموشوک. کنارا چیخا بیلمیریک.

ائله بو واخت قویونون

باشیندان سس گلدی.

تولکو دئدی:

- گیزلنک, گؤرک بو کیمدی?

هر اوچو بیر کونجده گیزلندیلر. بیر آز کئچمیشدی, بیر ده گؤردو‌لر بیر شئی تاپپیلتی ایله قویویا دوشدو. باخدیلار قویویا دوشن چاققالدی. تولکو اونا باخیب گولدو. بو دا تولکو باباگیل کیمی آلدانمیشدی. تاماحی‌نین اوجون‌دان اوزونو قویویا سالمیشدی. تولکو برکدن دئدی:

- چاققال قارداش, خوش گلمیسن, بئش گتیرمیسن؟

چاققال تولکو بابانی گؤروب

باغیردی:

- آخماق-آخماق دانیشما, چکیل اویانا گؤروم. قویروق اوزوموندو.

تولکو بابا جاواب وئردی:

- آی آخماق جاققال, هئچ آجیقلانما. او قویروق دئییل, بیر پارچا آغ داشدی. سنی آلدا‌دان کیمی, منی ده آلدادیب بورا سالیب. ایندی هامیمیز بوردا آجیندان قیریلاجاغیق.

– چاققال دوداقلارینی بوزوب آغلاماغا باشلادی. بو زامان قویونون باشیندان بیر گورولتو ائشیدیلدی. تولکو بابا چاققالا دئدی:

- آخماق-آخماق آغلاییب باش-گؤزوموزو آپارما. قویونون باشیندا سس-کوی وار. گل گیزلنک, گؤرک ایندی قوناغیمیز کیم اولاجاق؟

چکیلیب بیر کونجده گیزلندیلر. بیر آز کئچمیشدی, بیر زوربا قورد قویوداکی داشی قویروق حساب ائلییب آتیلدی, شاپپیلتی ایله قویونون دیبینه

دوشدو. قول-قابیرغاسی ازیلمیش حالدا یئر‌دن قالخیب قویروغون اوستونه جومدو. باخدی کی, قویروق نه گزیر؟ بو, بیر آغ داش ایمیش. آجیقلی-آجیقلی او طرفه, بو طرفه باخماغا باشلادی, کونجه قیسیلمیش تولکونو, چاققا‌لی, تیسباغانی, بیر ده ایلانی گؤردو. قورد باغیردی:

- یوخسا, بورداکی قویروغو سیزیئمیسینیز؟

چاققال قورخوسوندان تولکونون بؤیرونه قیسیلدی. تولکو قویروغونو یئره ساللاییب قولاقلارینی ایره‌لی اوزاتدی.

قوردا جاواب وئردی:

- قورد آغا, هئچ آجیقلانما. بورا سن دئین یئر دئییل. هامیمیز آجیندان اؤله‌جه‌ییک. سن گؤرن – قویروق دئییل, بیر پارچا آغ داشدی. او داش بیزی آلدا‌دان کیمی, سنی ده آلدادیبدی. آخ تاماه, تاماه...

قوردون قولاغی بوزوشدو, ایسته‌دی تولکو بابایا جاواب وئرسین, قویونون باشیندان بیر سس گلدی. بونلار هامیسی قاچیب گیزلندی. بیر یئکه دونوز تاپپیلتی ایله قویویا دوشدو. دونوزون آیاغی او قدرآغریمیشدی کی, آیاغا قالخا بیلمیردی. قویوداکیلار بونا باخیب گولوشدو‌لر.

دونوزآغلایا-آغلایا دئدی:

- قارداش‌لار, بس, سیز بوردا نه قاییریرسینیز؟

تولکو بابا جاواب وئردی:

- هئچ سوروشما, دونوز قارداش, سنین باشینا گلن بیزیم ده باشیمیزا گلیب. گل بری گؤرک بو بیر پارچا آغ داش داها هانسی آخماغی بو تورا سالاجاق...؟

بو زامان قویونون باشیندان بیر دونقولدانما ائشیدیلدی. بونلار آلتیسی دا قاچیب گیزلندی. بیر بؤیوک آیی گورولتو ایله قویونون دیبینه دوشدو. آیی یومشاق ایدی, هئچ یئری ازیلمه‌دی, تئز آیاغا دوردو, توکلرینی قابارتدی, آجیقلی-آجیقلی هر طرفه گؤز گز‌دیردی.

قویوداکیلاری گؤروب دال آیاق‌لاری اوسته قالخدی, گؤز‌لرینی برلدیب قیشقیردی:

- دئیین گؤروم بورداکی قویروغو هانسینیز یئدینیز?

قویوداکیلارین دیلی توتولدو.

تولکو بابا ایره‌لی یئریییب, قورخا-قورخا دئدی:

- آ آیی لله, بیز قویروق یئمه‌میشیک.

سن گؤردویون قویروق دئییل, بیر آغ داشدی. سنی آلدا‌دان کیمی, بیزی ده آلدادیب بورا سالیب. هئچ آجیقلانما. بور‌دان نه سن چیخا بیله‌جک‌سن, نه ده بیز.

آیی تولکو بابانین سؤزونه گولوب, سیچرادی کی, قویو‌دان چیخسین, اما باجارمادی. چونکی قویو چوخ درین ایدی.

علاجسیز قالیب تولکویه دئدی:

- تولکو بابا, بس, نه ائیله‌یک

کی, بور‌دان چیخاق؟

تولکو بابا جاواب وئردی:

- من ده بیلمیرم. گلین هامیمیز بیر یئرده یاخشیجا فیکیرله‌شک, گؤرک بیر یول تاپا بیلریکمی؟

هره بیر طرفده اوتوروب فیکیرلشمه‌یه باشلادی. اما نه قدر فیکیرلشدی‌لرسه, بیر یول تاپا بیلمه‌دیلر. آخیردا هامیسی یورولدو. هره بیر طرفده اوزانیب یاتدی, آنجاق تولکو بابا یاتمادی, فیکیر ائله‌ییردی کی, بیر کلک تاپسین, بونلارین هامیسینی آیی قیرسین, اوزو ده اونون الیندن قورتارسین.

او گونو اونلار آج قالدیلار, صاباحیسی دا آج قالدیلار. اوچونجو گونو تولکو گؤردو داها دورا بیلمیر, آجیندان اولجک. یولداشلارینی باشینا توپلادی. اوزونو اونلارا توتوب دئدی:

- قارداش‌لار, گؤرورسونوز

هامیمیز آجیندان اؤلوروک. هامیمیزین اؤلمه‌ییمیزدنسه, یئنه ده بیریمیزین اؤلمه‌یی یاخشیدی. قویون من بیر ماهنی اوخویوم, هر کیمین آدی آخیرا دوشسه, اونو یئیک. یولداشلاری‌نین هامیسی بونا راضی اولدو. تولکو آیاغا قالخیب اوخوماغا باشلادی. گؤر نه جور اوخویور؟

تولکو, تولکو, تونبکی,

قویروق اوسته لونبکی.

آیی آخماق,

دونوز توخماق,

قورد اولاووش,

چاققال چاووش,

ایلان قامچی,

تیسباغا چاناق,

بیز اونا قوناق.

هامی بیر-بیری‌نین اوزونه باخدی. تولکو اوزونو آیی‌یا توتوب دئدی:

- آ آیی لله, سن بیلیر‌سن کی, بیز بوردا نه سو تاپاجاغیق ایچک, نه آرپا, بوغدا تاپاجاغیق اولچک. اونا گؤره ده بیزه چاناق ساخلاماق لازیم دئییل. من نغمه‌نی اوخودوم. من‌دن دئمک, سیز‌دن یئمک.

اونلار تؤکولوب تیسباغانی یئدیلر.

آیی دئدی:

- تولکو بابا, بون‌دان بیر شئی اولمادی. بیر ده اوخو.

تولکو اوخوماغا باشلادی:

تولکو, تولکو, تونبکی,

قویروق اوسته لونبکی.

آیی آخماق,

دونوز توخماق,

قورد اولاووش,

چاققال چاووش,

ایلان قامچی,

بیرجه دامجی.

یئنه هامی بیر-بیری‌نین اوزونه باخدی. تولکو دئدی:

- آ آیی لله, دئ گؤروم, بیزیم

بوردا آتیمیز, اولاغیمیز یوخ, قامچی نَییمیزه لازیمدی? من نغمه‌نی اوخودوم. مندن دئمک, سیز‌دن یئمک.

تؤکولوب ایلانی دا یئدیلر.

آیی دئدی:

- تولکو بابا, بوندان دا بیرشئی اولمادی. بیر ده اوخو گؤرک کیمه دوشور.

تولکو اوخوماغا باشلادی:

- تولکو, تولکو, تونبکی,

قویروق اوسته لونبکی.

آیی آخماق,

دونوز توخماق,

قورداولاووش,

سسی بایقوش.

یئنه ده هامی بیر-بیری‌نین اوزونه باخدی. تولکو دئدی:

- آیی لله, اولاووش بیزیم

نییمیزه لازیمدی؟ ائله اصلینه باخسان, او اولادی کی, بیز بو گونه قالدیق. ایندی آجیندان قیریلیریق. من نغمه‌نی اوخودوم. مندن دئمک, سیز‌دن یئمک.

آیی او ساعت قوردو قارمالادی. باسیب اونو دا یئدیلر. او گونو ده بئله کئچیریب صاباحی ائله‌دیلر. آیی اوزونو تولکویه توتوب دئدی:

- تولکو بابا, آجیندان اولورم.

دورما اوخو, بیر ناهار ائله‌یک.

تولکو اوخوماغا باشلادی:

تولکو, تولکو, تونبکی,

قویروق اوسته لونبکی.

آیی آخماق,

دونوز توخماق...

یئنه ده هامی بیر-بیری‌نین اوزونه باخدی. تولکو دئدی:

- آیی لله, دئ گؤروم توخماق

بیزیم نییمیزه لازیمدی؟ مندن دئمک, سندن یئمک.

آیی او ساعت پنجه‌سیله باسیب دونوزون بئلینی قیردی. هره‌سی بیر طرفدن اونون اتینی پارچالاییب یئمه‌یه باشلادیلار. بیر نئچه گون ده دونوزون اتی

ایله دولاندیلار. تولکو دونوزون اتیندن بیر قدر قولتوغوندا گیزلتمیشدی. بورنونوقولتوغونون آلتینا سالیب اونو یئییردی. آیی اونو گؤروب دئدی:

- تولکو بابا, اتی هار‌دان آلیب یئییر‌سن؟ منه ده وئر.

تولکو بابا جاواب وئردی:

- هئچ هارا‌دان آلمیرام. اوز

قولتوغومون اتیدی, سؤکوب یئییرم. سن ده اوز قولتوغونون اتینی سؤک, یئ. آیی‌نین عاغلینا باتدی, اوز قولتوغونو دیشی ایله سؤکدو. قان باشلادی سئل کیمی آخماغا. اوقدر قان آخدی کی, آخیردا آیی طاقتدن دوشدو, یئره اوزانیب اولدو. تولکو: “من دئینده آیی آخماق, منه گولور‌لر”, - دئییب گوله-گوله آیی‌نین اتین‌دن پارچالاییب یئمه‌یه باشلادی. بیر مدت ده آیی‌نین اتی ایله دولاندی. سونرا یئنه ده آجلیق باشلادی.

تولکو آجلیغا داوام گتیره بیلمه‌ییب, برکدن واققیلداماغا باشلادی. تولکو

واققیلدایا-واققیلدایا دئییردی:

- آخ, تاماه, آخ تاماه!.. سن نه پیس شئیسن. اگر تاماحیمی ییغسایدیم, بورا دوشمزدیم!

بیر اووچو اوردان کئچیردی.

تولکونون سسینی ائشیدیب, قویونون باشینا گلدی. ایپ ساللاییب تولکونو قویو‌دان کنارا چیخارتدی, دئدی:

- آی تولکو, جامااتدا تویوق قویمادین, چؤللرده قوش قویمادین, یازیقلارین هامیسینی بوغوب یئدین. ایندی ده من سنی بوغوب اؤلدوره‌جه‌یم, درینی سویوب بوغازیندان چیخارداجاغام. اووچو تولکونو بوغوب, کنارا آتدی. او, ائله بیلیردی کی, تولکو اؤلوب. بیچاغینی ایتیله‌ییردی کی, اونون دریسینی سویسون. بیر‌دن تولکو یئر‌دن سیچراییب گؤتورولدو. اووچو سسه قانریلیب باخدی کی, تولکو اودو تپه‌نین باشیندا. سس ده اونون سسیدی, دئییر:

- اووچو قارداش, آدام ایشین

بیرینی قورتارمامیش, او بیرینه باشلاماز. هله بیر باخ, گؤر, بوغوب اؤلدوروبسن, یا یوخ, سونرا دریسینی سویماغا حاضرلاش.

اووچو بیر سؤز دئمه‌دی. گؤردو کی, تولکو دوز دئییر, کور-پئشمان ائوینه قاییتدی.

کؤچورن: عباس ائلچین